Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á bắt đầu cuộc tập trận hải quân chung đầu tiên vào thứ Ba trong bối cảnh một số quốc gia thành viên đang phản ứng mạnh mẽ hơn trước sự hung hăng ngày càng tăng của Trung Quốc ở khu vực này.
Các cuộc tập trận không chiến đấu mang tên Tập trận Đoàn kết ASEAN bao gồm các hoạt động tuần tra hàng hải chung, các hoạt động tìm kiếm cứu nạn và cứu trợ nhân đạo, Đô đốc Yudo Margono của quân đội Indonesia cho biết.
Ông nói rằng cuộc tập trận 5 ngày ở vùng biển Natuna của Indonesia nhằm tăng cường quan hệ quân sự giữa các quốc gia ASEAN và nâng cao khả năng tương tác. Các cuộc tập trận cũng liên quan đến các nhóm dân sự tham gia vào cứu trợ nhân đạo và phòng chống thiên tai.
Các nước ASEAN đã tham gia các cuộc tập trận hải quân trước đây với các nước khác – bao gồm cả Hoa Kỳ và Trung Quốc – nhưng các cuộc tập trận tuần này là lần đầu tiên chỉ có khối và được nhiều người coi là một tín hiệu gửi đến Trung Quốc.
Đường lưỡi bò 9 đoạn mà Trung Quốc sử dụng để phân định tuyên bố chủ quyền của họ đối với phần lớn Biển Đông đã đưa họ vào những đối đầu căng thẳng với các nước có tranh chấp Việt Nam, Malaysia, Brunei và Philippines, với tàu cá và tàu quân sự Trung Quốc ngày càng hung hăng ở các vùng biển tranh chấp.
Đường lưỡi bò cũng chồng lấn với một phần vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia kéo dài từ quần đảo Natuna. Margono ban đầu nói các cuộc tập trận sẽ diễn ra ở Bắc Biển Natuna ở rìa phía nam Biển Đông, một điểm nóng trong cuộc cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, sau các cuộc họp của các quan chức quốc phòng ASEAN ở Bali vào tháng 6.
Tuy nhiên, Indonesia, nắm giữ chủ tịch luân phiên ASEAN năm nay, quyết định chuyển các cuộc tập trận đến quần đảo Nam Natuna, tránh xa khu vực tranh chấp, rõ ràng là để tránh bất kỳ phản ứng nào từ Bắc Kinh.
Trung Quốc và ASEAN đã ký một thỏa thuận không ràng buộc năm 2002 kêu gọi các nước có tranh chấp tránh các hành động hung hăng có thể gây ra xung đột vũ trang, bao gồm chiếm đóng các đảo đá và bãi đá ngầm hoang vắng, nhưng các vi phạm vẫn tiếp diễn.
Trung Quốc đã phải hứng chịu chỉ trích dữ dội vì việc quân sự hóa chiến lược Biển Đông nhưng nói rằng họ có quyền xây dựng và bảo vệ lãnh thổ của mình bằng mọi giá.
“Những ai tiến hành bất kỳ hoạt động thăm dò hoặc hoạt động nào ở khu vực đó không được vi phạm lãnh thổ quốc gia”, Margono nói sau lễ khai mạc cuộc tập trận có sự tham dự của các nhà lãnh đạo quân sự ASEAN trên đảo Batam gần Singapore. “Điều đó đã được Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển điều chỉnh rõ ràng.”
Khi được hỏi liệu ASEAN có đang gửi một thông điệp mạnh mẽ hơn chống lại các tuyên bố chủ quyền cạnh tranh của Trung Quốc ở Biển Đông hay không, Margono trả lời: “Chúng tôi đã có lập trường vững chắc.”
Ông nói với các phóng viên rằng ASEAN đã đồng ý tổ chức các cuộc tập trận quân sự hàng năm. Trong tương lai, chúng sẽ được mở rộng thành các cuộc diễn tập chiến tranh đầy đủ bao gồm lục quân, hải quân và không quân, ông nói.
Indonesia và Trung Quốc nói chung duy trì quan hệ tích cực, nhưng Jakarta đã bày tỏ lo ngại về những gì họ coi là sự xâm phạm của Trung Quốc vào vùng đặc quyền kinh tế của mình ở Biển Đông. Các hoạt động gia tăng của tàu tuần duyên và tàu cá Trung Quốc ở khu vực này đã khiến Jakarta bất an, thúc đẩy hải quân của họ tiến hành một cuộc tập trận lớn vào tháng 7 năm 2020 ở vùng biển xung quanh Natuna.
Mặc dù vị thế chính thức của mình là một quốc gia không có tranh chấp ở Biển Đông, Indonesia đổi tên một phần của nó thành Biển Bắc Natuna vào năm 2017 để nhấn mạnh rằng khu vực này, bao gồm các mỏ khí thiên nhiên, là một phần của vùng đặc quyền kinh tế của mình. Tương tự, Philippines đặt tên một phần những gì họ coi là lãnh hải của mình là Biển Tây Philippines.
Việt Nam, một trong bốn quốc gia ASEAN có tranh chấp, đã lên tiếng bày tỏ lo ngại về việc Trung Quốc chuyển đổi bảy rạn san hô tranh chấp thành các đảo nhân tạo, bao gồm ba đảo có đường băng, giờ đây giống như các thành phố nhỏ được vũ trang hệ thống vũ khí.
Hai thành viên ASEAN là Campuchia và Lào, cả hai đều là đồng minh của Trung Quốc, đã phản đối việc sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ chống lại Bắc Kinh trong các tranh chấp.